W leczeniu uszkodzeń i przeciążeń narządu ruchu stosujemy PRP (Platelet Rich Plasma), osocze bogatopłytkowe. Jest to koncentrat płytkowy otrzymywany z krwi pacjenta za pomocą odpowiedniego zestawu do separacji. W ostatnich latach PRP stosowane jest w wielu dziedzinach medycyny. W ortopedii ma udowodnioną skuteczność w leczeniu tendinopatii, uszkodzeń mięśni, zaburzeń zrostu kostnego.
Informacje o PRP i czynnikach wzrostu
PRP – osocze bogatopłytkowe
Osocze bogatopłytkowe PRP (Platelet Rich Plasma) jest autologicznym koncentratem płytek krwi w niewielkiej objętości osocza. Krwinki płytkowe uwalniają siedem podstawowych czynników wzrostu odpowiedzialnych za procesy gojenia. Są to przede wszystkim trzy izomery PDGF (αα,ββ,αβ), TGF-β1, TGF-β2, VEGF oraz EGF. PRP zawiera również białka odpowiedzialne za adhezję komórkową: fibrynę, fibronektynę oraz vitronektynę.
Otrzymywanie PRP
PRP otrzymywane jest w procesie wirowania krwi pełnej. Cały proces może odbywać się w warunkach ambulatoryjnych jednak spełnione muszą być określone wymogi dotyczące sterylności i dokładności urządzenia, aby nie dochodziło do uszkodzenia czy nawet lizy płytek krwi. Wyniki niektórych badań dowodzących nieskuteczności PRP okazały się być zafałszowane właśnie z powodu użycia nieodpowiednich urządzeń do pozyskania osocza bogatopłytkowego.
Czynniki wzrostu uwalniane są z płytek poprzez degranulację ziarnistości α, ok. 10 minuty od inicjacji procesów krzepnięcia krwi. Większość czynników wzrostu uwalniana jest z trombocytów w ciągu pierwszej godziny i po przejściu przez błonę komórki macierzystej natychmiast wiąże się z sąsiadującymi błonami komórkowymi w miejscach receptorowych. Receptory transbłonowe aktywują następnie szlak sygnalizacji wewnątrzkomórkowej, który z kolei wpływa na ekspresję odpowiednich genów. Fakt, iż czynniki wzrostu nie wnikają do komórki jest istotny, ponieważ w takiej sytuacji nie występują działania mutagenne a jedynie stymulacja normalnego procesu gojenia.
Po szybkim uwolnieniu czynników wzrostu preformowanych, płytki zawarte w PRP syntetyzują i wydzielają dodatkowe ich ilości przez kolejne 7 dni. Po tym czasie trombocyt obumiera a funkcje stymulacji gojenia przejmują makrofagi.
Bezpieczeństwo stosowania PRP
PRP jest preparatem autologicznym i jako taki nie stanowi źródła zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby czy HIV. Jedynym zagrożeniem może wydawać się trombina wołowa dodawana do osocza bogato płytkowego jako aktywator krzepnięcia. Nieprawidłowa odpowiedź na ten składnik bywa jednak rzadka.
Schemat leczenia
Etap I – pobranie krwi
Pacjent zgłaszający się w celu leczenia osoczem bogatopłytkowym nie musi być na czczo. Jeśli lekarz prowadzący nie zaleci inaczej, pacjent nie powinien zmieniać schematu przyjmowania swoich leków.
Krew do badania jest pobierana w pozycji siedzącej, a u osób szczególnie wrażliwych w pozycji leżącej. W celu uzyskania osocza bogatopłytkowego pobiera się krew żylną. W przypadku pobrania krwi najczęściej nakłuwane są żyły kończyny górnej, w okolicy zgięcia łokciowego, rzadziej grzbietu dłoni lub przedramienia. Najczęściej osobą, która pobiera krew jest pielęgniarka. Przed właściwym pobraniem krwi przygotowuje się sterylną strzykawkę, igłę z motylkiem oraz wężykiem, gaziki, plaster do przymocowania motylka, antykoagulant, preparat do odkażenia skóry oraz opaskę uciskową.
Na polskim rynku ortopedycznym jest kilka firm, które sprzedają zestawy do otrzymywania osocza bogatopłytkowego. W zależności od zestawu do otrzymywania koncentratu bogatopłytkowego zarówno objętość pobieranej krwi jak i pewne elementy techniczne mogą się różnić, jednak ogólna technika uzyskiwania PRP jest zbliżona.
W celu ułatwienia pobrania krwi pacjent poproszony jest o to aby ułożył kończynę górną wyprostowaną w stawie łokciowym, z dłonią zwróconą ku górze. Najczęściej stosuje się poduszkę podłożoną pod staw łokciowy. Przed właściwym pobraniem krwi do strzykawki pobiera się odpowiednią ilość antykoagulantu. Pobierający krew zakłada opaskę uciskową na kończynie pacjenta powyżej wybranego miejsca nakłucia żyły. Osoba pobierająca krew odkaża skórę dołu łokciowego odpowiednim preparatem.
W celu pobrania krwi jedną ręką unieruchamia się żyłę poprzez naciągnięcie skóry dołu łokciowego natomiast drugą zdecydowanym ruchem dokonuje nakłucia, następnie zwalnia opaskę. Igła użyta do nakłucia osadzona jest na wężyku, dzięki czemu podczas pobierania można mieszać krew z odpowiednim koagulantem.
Po uzyskaniu potrzebnej ilości krwi, najczęściej od kilku do kilkudziesięciu mililitrów, osoba pobierająca krew uciska miejsce wkłucia wacikiem a następnie szybkim ruchem usuwa igłę z żyły. Pacjent proszony jest o uciśnięcie miejsca po pobraniu gazikiem ze środkiem dezynfekującym. Ręka powinna być wyprostowana, a samo miejsce ukłucia mocno uciśnięte.
Etap II – otrzymanie koncentratu bogatopłytkowego
Pobrana krew w jałowy sposób zostaje przeniesiona do specjalnego separatora (pojemnika do otrzymywania PRP). Następnie pojemnik umieszczany jest w wirówce. Proces wirowania trwa od kilku do kilkunastu minut, w zależności od rodzaju zestawu do otrzymywania PRP. Po odwirowaniu, niezależnie od rodzaju zestawu do otrzymywania PRP, uzyskuje się trzy warstwy płynowe. Pierwsza warstwa od dołu to oddzielone erytrocyty, druga koncentrat bogatopłytkowy (PRP), a na samej górze otrzymywana jest warstwa osocza. Ostatecznie koncentrat bogatopłytkowy (PRP) odciągany jest do osobnej strzykawki. Tak przygotowany koncentrat jest gotowy do podania.
Etap III – podanie koncentratu bogatopłytkowego